معروف ترین رسم های عزاداری ماه محرم در ایران + عکس

جالب ترین رسم های عزاداری محرم در شهرهای مختلف

در اینبخش با مشهور ترین رسم هاي سوگواری حسینی در ایران آشنا می‌شویم، از شمال ایران تا جنوب با قوم هاي مختلف و آداب آنها در سوگواری امام حسین همراه میشویم. از تشت گذاری آذری ها گرفته تا نخل برداری یزدی ها تمام مراسم مشهور محرم در بین اقوام مختلف ایران را بررسی می‌کنیم و بیشتر با آنها آشنا می‌شویم. در ادامه با مجله پارس ناز همراه باشید.

مشهور ترین رسم هاي سوگواری حسینی در ایران

جود صدها اماكن مقدس در ایران، بازار گردشگری مذهبی را بسیار داغ كرده اسـت. باتوجه بـه نزدیک شدن بـه واپسین روزهای فصل تابستان، موج دوم سفر هـای تابستانی در كشور آغاز شده و از آنجایی كه اینروزها با ایام شهادت سالار شهیدان امام حسین «ع» نیز مصادف شده می‌تواند فرصت مناسبی برای گردشگری مذهبی و آشنایی با كهن‌ترین آیین‌ سوگواری اقوام ایرانی در محرم باشد.

شكوه آیین محرم در سرزمین بادگیرها

شكوه عزداری مردم سرزمین بادها و بادگیرها در سوگواری روز عاشورا، آیین نخل‌برداری اسـت. در یزد، نخل رابه شکل تابوت سیدالشهدا«ع» یا نمادی از یکی از شهدای کربلا درمی آورند. نخلی از جنس چوب و بـه شکل برگ درخت یا سرو کـه هیچ شباهتی بـه درخت نخل ندارد، اما بـه این نام خوانده میشود.

مراسم نخل‌برداری از ویژگی‌هاي منحصر بـه فرد محرم و سوگواری در یزد اسـت کـه با همکاری و همیاری اهالی در تمام مراحل مراسم، از کمک مالی و تهیه چوب و دیگر وسایل آن گرفته تا کمک در تزیین و علم کردن و حمل آن در روز عاشورا برگزار می شود. در برخی موارد، زرتشتیان یزد هم در ساختن نخل‌ها، همیاری و همکاری دارند. آن‌ها حضرت سیدالشهدا «ع» را همسر شهربانوی ایرانی دانسته و نسبت بـه وی احترام و ارادت خاصی قائل هستند.

مراسم آذین‌بندی و آماده کردن نخل‌ها برای ایام سوگواری ماه محرم با یک فراخوان، بسیج همگانی اهل محل و آبادی صورت می گیرد. برخی‌ها در یزد و حوالی آن، درختان خودرا وقف میکنند تا در زمان کهنسالی آن ساقه‌هایش را صرف مرمت نخل کنند. نخل‌هاي بزرگ، پس از تزیین، چندین تُن وزن پیدا می کند و طبق معمول برای بلند کردن و حرکت آن نیروی بسیاری لازم اسـت.

روز یا عباس یا عباس در شاهرود

پنجمین روز از ماه محرم هر سال در شهر شاهرود روز«یاعباس یا عباس» نامیده شده و مراسم طوق‌بندان دراین روز بر پا می شود. این نشانه از سه قسمت پایه چوبی، بدنه فلزی سینی‌ مانند مشبک بـه شکل قلب و زبانه‌ فولادی بـه عرض تقریبی 10 سانتی‌متر و طول یک متر تشکیل میشود. در باور اهالی منطقه، این نشانه، نمادی از علم و بیرق علمدار واقعه کربلا حضرت ابوالفضل‌العباس «ع» اسـت.

پس از جامه بـه تن کردن بدنه طوق با پارچه‌هاي مشکی، سبز و غیره دراین روز توسط سادات و پیرغلامان اباعبدا… الحسین«ع» انجام میشود. بزرگ‌ترین و سنگینترین طوق شهر، طوق «بابا علی» نام دارد. اگر در هنگام حمل طوق بطور ناگهانی تیغه آن بر زمین بیفتد، بلافاصله گوسفندی را در همان محل قربانی می کنند. در غیر این صورت معتقدند کـه پیشامد ناگواری برای شخص حامل طوق اتفاق خواهد افتاد.

هر طوق بنا بر سال‌هاي گذشته در مقابل خانه افرادی کـه نذر دارند، با حضور عزاداران و با ذکر درود و صلوات توسط سادات یا پیرغلامان تکایا و مساجد ادا میشود؛ پس از جامه شدن همه ی طوق‌ها، در ساعت چهار بعد از ظهر، عده‌اي از بزرگان تکیه‌ها در حالیکه اشعار محتشم کاشانی را زمزمه میکنند، در جلوی دیگر عزاداران بـه حرکت در می آیند؛ در مقابل آن‌ها بیرق سفیدی توسط یکی از خادمان تکیه بازار حمل میشود.

آیینی كه در یونسكو ثبت شد

مراسم قالی‌شویان مشهد اردهال کاشان، یكی از مهم ترین آیین مذهبی در كشور اسـت كه در یونسكو نیز بـه ثبت جهانی رسیده اسـت. این مراسم قدمتی چند هزار ساله دارد و بـه‌عنوان یکی از مهم ترین آیین‌هاي مذهبی ایران شناخته می شود.همه ی ساله با نزدیک شدن بـه دومین جمعه ماه مهر، تکاپویی در بین مردم فین کاشان و ساکنان روستای خاوه اردهال راه می‌افتد.

خبر از فرارسیدن زمان برگزاری یکی از مراسمات آیینی و مذهبی مهم میدهد کـه قالیشویان نام دارد ودر آستان مقدس امامزاده پادشاه علی بن محمد باقر « ع » در مشهد اردهال برگزار می شود. این مراسم کـه بـه‌عنوان جمعه قالی یا قالی شورو نیز شهرت دارد، تنها آیین مذهبی در دنیای اسلام اسـت کـه بـه تاریخ شمسی برگزار می شود و پس از گذشت سالیان بسیار، هنوز هم شکوه و عظمت خاصی رابه نمایش می گذارد.

مراسم قالیشویان یکی از آیین‌هاي کهن ایران با قدمتی بیش از هزار سال اسـت کـه همان‌ گونه بـه دست مردمان این سرزمین حفظ و تقویت می شود. بـه عقیده کارشناسان، دیرینگی و تاریخی بودن این مراسم و جنبه‌هاي فرهنگی و اجتماعی آن، شایستگی ثبت در لیست میراث ناملموس یونسکو را داشته اسـت و بهمین سبب نام آن از دسامبر ۲۰۱۲ در لیست میراث جهانی یونسکو قرار دارد.

مراسم قالیشویان برای زنده نگه داشتن یاد امامزاده پادشاه علی بن محمد باقر « ع » و سوگواری در شهادت ایشان برگزار میشود. مردم و اهالی فین کاشان کـه از حامیان آن حضرت بودند، او را بـه این دیار دعوت كردند. زمانی کـه ایشان قصد ترک کاشان رابه مقصد مشهد اردهال داشتند، در ۲۷ جمادی الثانی سال ۱۱۶ هجری قمری بـه هنگام نماز و دعا بـه شهادت رسیدند و دشمنان در محلی موسوم بـه قتلگاه سر مبارک ایشان را ازبدن‌شان جدا كردند.

دو روز پس از شهادت، اهالی فین خبردار شدند و با بیل، چوب و چماق قدم بـه اردهال گذاشتند و پس از جنگ با سپاه کفر توانستند در روز سوم شهادت، بـه پیکر مطهر ایشان دست پیدا کنند. مردم شهر برای دفن پيکر، ایشان را در قالی سجاده اش پیچیدند و روی دوش گذاشتند؛ سپس با ذکر حسین حسین بـه کنار نهر باریکرسف کـه امروزه بـه چشمه شازده حسین « ع » شهرت دارد، رفتند و جنازه را بر زمین نهادند.

پيکر نیاز بـه غسل داشت، بهمین منظور عده اي سپاهیان خدا با سلاح هاي خود بـه جنگ با کفار پرداختند و عده اي دیگر با چرخیدن بـه دور خود سعی در پراکندن دشمن و حفظ پيکر داشتند تا دیگران بتوانند آنرا شست‌وشو دهند. سپس با تلاش بسیار توانستند پيکر پاک ایشان را تطهیر کرده و بـه خاک بسپارند. ازآن پس بـه یاد این واقعه و حوادثی کـه در خاکسپاری ایشان بـه وقوع پیوست مراسمی را برگزار می کنند.

طشت‌‌ گذاری آذری ها

سوگواری شهر هـای آذربایجان و اردبیل با دو رسم خاص «طشت گذاری» و دسته‌هاي «شاخسی، واخسی» مشهور اسـت کـه با مرثیه‌ها و آداب خاصی برگزار میشود. دسته‌هاي سوگواری «شاخسی، واخسی» «شاه حسین، وای حسین»، بنابر سنت دیرینه آذربایجانیان، همه ی ساله از دهه آخر ماه ذیحجه، فعالیت خودرا شروع میکنند.بـه این شکل کـه دسته‌هاي سوگواری شاخسی، واخسی، از چند روز مانده بـه ماه محرم، شب‌ها در حسینیه‌ها و مساجد تشکیل شده و با حضور عزاداران، مرثیه‌ها و اشعار مذهبی سرمی‌دهند.

اوج این مراسم درظهر عاشورا و پس از اتمام سوگواری ظهر عاشوراست کـه عزاداران، با ذکر «شاخسی، واخسی»، پس از طی كردن مسیری طولانی نهایتا خود رابه خیمه‌هاي بـه آتش کشیده شده «سمبل خیمه‌هاي امام حسین«ع» و یارانش در کربلا» رسانده و بـه سوگ واقعه می نشینند. رسم دیگر، «طشت‌گذاری» یا «طشت‌گردانی» بوده کـه منسوب بـه اردبیل، بـه‌طور خاص و مردم آذربایجان بطور عام اسـت.

دراین آیین، طشت، سمبل مشک سقای کربلا، سمبل آب رود فراتی اسـت کـه بـه روی حسین«ع» و یارانش بسته شد؛چرا کـه واقعه کربلا و بسته شدن فرات بـه روی امام حسین«ع»، یاران‌شان و ایثارگری‌هاي سقای کربلا برای رساندن آب بـه تشنگان و حماسه آفرینی آنانی کـه با لبانی تشنه بـه شهادت رسیدند، بـه یقین قداست و جایگاه والای آب را در فرهنگ شیعیان و بـه‌خصوص ایرانیان، بیش از پیش عمق بخشیده اسـت.

تاسوعا و عاشورا در ابیانه

ابیانه از روستاهای تاریخی ایران با مردمانی اصیل و سنتی اسـت کـه بـه سنن خود بسیار پایبندند. محرم و سوگواری هاي آن، یکی از مهم ترین و پر شورترین مراسم‌هاي مذهبی آن‌هاست.اهالی ابیانه، حتی اگر مهاجرت کرده و بـه شهر هـای دیگر رفته باشند، خودرا برای سوگواری هاي حسینی بـه ابیانه می رسانند؛ بـه طوری‌كه در دو روز تاسوعا و عاشورا حدود چهار هزار نفر جمعیت در ابیانه بـه سوگواری شهادت اباعبدا… حسین «ع» میپردازند.

نکته جالب توجه دراین روستا، پوشش مردان و زنان ابیانه اسـت کـه تحت هر شرایطی آنرا حفظ می کنند، حتی در سوگواری ها و محرم…مردم ابیانه همانند مردم دیگر نقاط ایران برای این روز تاریخی، رسم هاي خاص خودرا دارند و از شب تاسوعا خودرا مهیا می کنند. « ذاکری» مراسم خاص شب تاسوعای حسینی اسـت کـه در آن مردم در مسجد «یسمان» دور هم جمع می شوند و نوحه هایي رابا نوای و موزیک هاي خاص خود می خوانند.

در صبح و پیش از شروع سوگواری‌هاي ظهر تاسوعا، مردهای محله «هرده» جلوی امام زاده جمع شده و باحرکت عَلَمی مزین بـه پارچه هاي قرمز بـه سمت خانه‌هایي میروند کـه از محرم سال گذشته تا امسال، عزیزی را از دست داده‌اند. خانواده هاي عزادار نیز جلوی در منزل خود خیرات و نذری می گذارند و اهالی کـه برای عرض تسلیت می آیند از آنها برداشته و فاتحه اي نثار روح مرحوم کنند.

علمی کـه در جلوی این جمعیت بـه حرکت در می‌آید بـه « پارسا» مشهور اسـت؛ بهمین خاطر بـه این مراسم پرسه یا پرسا گفته می شود. برخی بـه آن «علم قاسم» میگویند کـه بـه یاد حضرت قاسم علم بلند و گردانده می شود.جالب اسـت بدانیم تا زمانی کـه مراسم «پرسه» تمام نشود، نخل گردانی پایین دهی‌ها شروع نخواهد شد.

یکی از جذاب‌ترین و قدیمی‌ترین مراسم هاي روز تاسوعا در ابیانه، جغجغه زنی اسـت. جغجغه، ابزاری چوبی اسـت کـه بر هم می‌کوبند. سوگواران حسینی جغجغه ها را از روی پله هاي مسجد برداشته و بعد از تشکیل صف و شروع نوحه خوانی دو جغجغه رابه هم می کوبند و صدای چک‌چک در ترکیب صدای طبل و سنج، فضایی خاص و نوایی شنیدنی و جذاب رابه وجود می آورد.

نکته جالبی کـه دراین مراسم وجوددارد، نوحه هاي آن اسـت کـه در دستگاه هاي موسیقی ایران خوانده می شوند و از سبکهای یک‌ ضرب سه‌ ضرب در دستگاه شور و پشت سر هم در جغجغه زنی بهره می‌برد.مراسمی حزن‌ انگیزی در صبح عاشورا توسط مردم ابیانه اجرا میشود کـه دل هر انسانی را در ابیانه بـه صبح کربلا پیوند می دهد و اشک از دیدگان همه ی جاری می شود.

مراسمی بی ریا بنام «طلوع خوانی» کـه پیش از اذان صبح تاطلوع آفتاب ادامه دارد ودر آن اشعاری از مصیبت این روز می خوانند و پس ازآن بـه سمت حسینیه می روند تا نماز صبح را اقامه کنند. پس از نماز از مردم با آش شله قلمکار و حلیم پذیرایی می شود.

چاووش عزا در كاشان

در آخرین روز ذیحجه با ورود دسته «چاووش عزا» بـه بازار شهر کاشان مردم و کسبه از فرارسیدن ماه محرم مطلع میشوند. بیشتر اعضا ي این دسته مداحان اهل بیت«ع» هستند كه هر كدام در مسیر راه اشعاری را در رثای امام حسین «ع» و واقعه عاشورا می خوانند. با نگاهی بـه تاریخ سوگواری سنتی در كاشان و شهر هـای همجوار آن، همچون نطنز، آران و بیدگل و اردستان بـه برخی آیین‌هاي سنتی بر میخوریم.

در زمان آل‌بویه مرسوم بوده ودر زمان قاجار نیز با برپا كردن تكیه‌ها، آیین‌هاي تعزیه رونق بیشتری گرفته اسـت. سوگواری‌هاي سنتی در شهر كاشان سابقه‌اي طولانی دارد؛ بـه طوری‌كه سابقه برپایی سوگواری در چند هیات بـه بیش از دو قرن می رسد. مجلس روضه‌خوانی بیت آیت‌ا… مدنی كه بیش از دو قرن نسل بـه‌نسل بر پا می شود. مراسم «توغ»‌برداری در كاشان نیز از جمله آداب مورد توجه اهالی این شهرستان اسـت.

چایینه زنان در ایلام

در ایام محرم بیشتر مردها در سوگواری سالار شهیدان امام حسین «ع » و یارانش، نقش فعال‌تری دارند اما در بین مردم ایلام، زنان در رسم «چایینه» دیگر تنها شاهدان اندوهگین نیستند و مراسم ویژه‌اي دارند.

از جمله این چایینه‌ها میتوان بـه چایینه حضرت قاسم «ع» در روز هفتم، چایینه حضرت عباس «ع » در روز هشتم، چایینه امام حسین «ع » در روز دهم و چایینه روز اربعین حسینی اشاره داشت.

بطور مثال در چایینه قاسم، بر تن دختری جوان و ازدواج نکرده لباس عروسی می‌پوشانند و پس ازآن چایینه خوان‌ها، این رسم رابه جا می‌آورند.

سوگواری بـه‌ وسعت یک شهر

زنجان شهر کوچکی اسـت و جمعیت آن بـه پانصد هزار نفر هم نمیرسد، اما سال‌ هاست کـه درعصر روز هشتم محرم بـه یاد سقای دشت کربلا چندین هزار عزادار از حسینیه اعظم بـه سوی امامزاده ابراهیم شهر حرکت میکنند کـه حتماً تصاویرش را در تلویزیون دیده‌اید. درسال‌هاي اخیر بیش از 200 هزار نفر دراین دسته شرکت میکنند.

علاوه بر اهالی شهر، جمعی از اهالی استان‌هاي آذری زبان همسایه و حتی کشور آذربایجان خود رابه زنجان میرسانند تا دراین آیین بی‌نظیر شرکت کنند.کثرت نذورات از سراسر جهان از جمله چندین هزار گوسفند اهدایی و قربانی کردن آن‌ها پیشاپیش دسته، صحنه جالبی را خلق میکند. این گوسفندهای نذری بـه حدی اسـت کـه میتوان حسینیه اعظم زنجان را دومین قربانگاه مسلمانان جهان پس از منا نامید!

دراین دسته نه علم‌کشی میکنند و نه از زنجیر‌زنی و طبل دهل رایج در دسته‌هاي سوگواری خبری اسـت؛ فقط سیل انسان‌هاي سوگواری اسـت کـه نوحه‌هاي سنتی و قدیمی را زمزمه می کنند و بر سر و سینه میزنند. مسجد حسینیه اعظم زنجان و گرمابه قدیمی آن در جنوبی‌ترین بخش بافت قدیمی شهر زنجان ودر محله‌اي مشهور بـه «سیدلر» واقع شده كه بـه دروازه جنوبی شهر «دروازه قلتوق» مشرف اسـت.

نوای غم‌ انگیز محرم در بوشهر

آوای غم انگیز نوحه خوانی و نوازندگی سنج و دمام بوشهری‌ها در ماه محرم و صفر حکایت از دردها و غم‌هاي فراوان آن‌ها دارد. سینه زنی در بوشهر و سایر شهر هـای خطه جنوب با شکوه خاصی برگزار می شود. سینه زنی بوشهری بـه این صورت اسـت كه نوحه‌خوان در وسط می ایستد و بین 5 تا 20 حلقه انسانی دور او تشكیل میشود. سینه‌ زن‌ ها بـه صورت دایره‌اي میچرخند و حركت پای آنان با نوای نوحه‌خوان هماهنگی دارد.

صحنه‌هایي بسیار تماشایی و شور انگیز کـه هر بیننده‌اي را تحت تا ثیر قرار میدهد.این نوع سینه‌زنی حالا از بوشهر بـه بقیه شهر هـای جنوب هم راه یافته اسـت. اوج اجرای سینه‌زنی، هنگام اعلام واحد توسط نوحه‌خوان اسـت کـه در آخرین لحظات سینه‌زنی و دمام کـه دریای مواج سینه زنان در اوج هیجان و شور و خلسه فرو رفته، پس از یک مکث کوتاه با صدای رسا میگوید «واحد» و گروه سینه‌زن یک صدا جواب می دهند:

«ا… واحد» و نوحه‌خوان نوحه واحد را مطابق و مناسب با روز عزا میخواند.از قدیمی‌ترین محله‌هاي بوشهر کـه از قدیم‌الایام مردم بـه برپایی مراسم سوگواری سید و سالار شهیدان پرداخته‌اند، چهار محل اسـت کـه ازشب‌هاي ابتدایی ماه محرم بیشتر بوشهری‌ها بـه آنجا می روند.

در «شام غریبان» بوشهری‌ها در حالی‌کـه علم‌ها رابه ‌صورت خوابانده حمل میکنند با حرکت در معابر عمومی و اجتماع در مساجد، تکایا و حسینیه‌ها با خاموش کردن چراغ‌ها ودر فضای تاریک در غم شهدای دشت کربلا و حالات خاندان رسول‌ا…«ص» اشک ماتم می‌ریزند. کسانی کـه برای دیدن سوگواری بـه بوشهر میروند، باید بدانند کـه آنجا غذاهایی كه بـه صورت نذری پخته می شوند، بیشتر محلی هستند.

و در ادامه نگاهی به تاریخچه زیارت‌ عاشورا

زیارت عاشورا، ذکری نقل شده از امام باقر «ع» در مدح جد بزرگوارشان امام حسین «ع» اسـت. سند این زیارت در دو کتاب معتبر اسلامی ذکر شده‌اسـت یکی کتاب کامل‌ الزیارات ابن قولویه قمی و دیگری مصباح‌ المتهجد شیخ طوسی. درباره منشأ این زیارت اتفاق نظر وجود ندارد. بـه عقیده تعدادی از بزرگان همچون شیخ طوسی و محدث نوری، زیارت عاشورا یک حدیث قدسی اسـت و از سوی خداوند نازل شده اسـت.

بـه عقیده شماری از عالمان دین، زیارت عاشورا در زمان پیامبر اسلام و پیش از امام حسین «ع» وجود داشته اما فضا برای در میان گذاشتن آن تا زمان امام باقر و امام‌صادق «ع» مهیا نبوده‌اسـت و بعد از شهادت امام حسین «ع» بدلیل خفقان موجود در دوره بنی‌امیه و مروان، امام سجاد«ع» نتوانستند این ذکر را مطرح کنند. بنابر این امام باقر«ع» نخستین نفر از اهل‌بیت بودند کـه زیارت عاشورا را برای عموم مردم خواندند.

بـه عقیده تعدادی دیگر از عالمان دینی همچون میرزا جوادآقای تبریزی، زیارت‌هایي مانند زیارت عاشورا نیازی بـه بررسی سند ندارند زیرا بـه شعار شیعه تبدیل شده‌‌اند و مضمون آن‌ها در روایت‌هاي مستند آمده‌اسـت. زیارت عاشورا برای مـا مسلمانان یادآور حماسه‌ بزرگی اسـت ودر هر فراز، شجاعت و غربت و مظلومیت امام حسین‌«ع» و خانواده و یاران وفادار ایشان را تداعی می‌ کند. فراز پایانی این زیارت یکی از تاثیرگذارترین بخش‌هاي آن اسـت.

حجت‌ الاسلام‌ والمسلمین سید محمد مهدی طباطبایی در مصاحبه با خبرگزاری تسنیم دراین باره میگوید فراز پایانی زیارت عاشورا از ابتدا سجده‌ دار نبوده‌ اسـت. در بعضی روایت‌ها آمده‌ اسـت امام حسین «ع» در روز عاشورا این زیارت را دو بار خواندند یک بار بـه صورت کامل در بین نماز ظهر و عصر و بار دوم، هر فراز آنرا جداگانه بـه فراخور اتفاق‌ هاي روز عاشورا.

بخش پایانی زیارت کـه مـا امروز بـه صورت سجده‌ دار می خوانیم زمانی بر زبان امام حسین «ع» جاری شد کـه بر خاک افتاده بودند. این یک درس بزرگ برای ماست زیرا امام حسین «ع» در آن شرایط هم باز خداوند را شکر می کند ودر برابر سختی‌ها و مصیبت، صبور و شکیباست.

مروری بر محتوای زیارت‌ عاشورا

زیارت عاشورا مانند بسیاری دیگر از زیارات و ادعیه نقل شده از معصومین«ع»، ازجمله سرمایه هاي ارزشمند نمادین و معنوی تشیع اسـت کـه بـه محتوای آن می توان بسیار فراتر از یک ابراز ارادت و عرض حال فردی نگریست. این زیارت نامه، ناب ترین مبانی معرفتی و ایدئولوژیکی راکه یک شیعه درهر زمان در ارتباط درونی و معنوی با امام خود بدان محتاج اسـت، در قالب ادبیاتی نیایش‌گونه ارائه می دهد.

بیانگر این حقیقت اسـت کـه او امامش را می شناسد و از فلسفه شهادتش آگاه اسـت و این آگاهی مقدس در طول قرون متمادی در حافظه اش نقش بسته اسـت. از این رو خودرا میراث دار ثروتی گران بها می یابد کـه موظف بـه حفظ وصیانت و عمل بـه آن اسـت، آن هم برمبنای این اصل اساسی تشیع کـه قبول هر عملی، بـه امامت و ولایت بستگی دارد و اگرامام نباشد، همه ی چیز بی معنی اسـت.

امامی کـه تجلی انسانی حقیقت قرآن اسـت وبعد از نبی، تضمین کننده اجرای حق و حدود الهی. بهمین علت اسـت کـه هیچ گاه، زمین از وجود امام و حجت خداوند خالی نیست. زیارت عاشورا شامل مضامین کلیدی اسـت کـه می توان آنها را درچند عنوان کلی تقسیم بندی کرد:

درود و تحیت

درود یکی از اسماءِ خداوند اسـت. بـه این معنا کـه حق تعالی خلق را از بلا و آفت حفظ می کند. وقتی بـه کسی درود میکنی یعنی سلامتی و آسایش از جانب مـن، تـو را فرا گرفته و از جانب مـن هیچ شر و ضرری بـه تـو نخواهد رسید و تـو از ناحیه‌ مـن در امن و امان هستی. متن زیارت باسلام و تحیت بـه محضر امام حسین «ع» بعنوان فرزند رسول خدا، امیر مؤمنان و فاطمه زهرا«س» آغاز می شود.

سلامی کـه در بطن خود، پاکی تبار و برگزیدگی خاندان بزرگوار ایشان را یادآور می شود. حقیقتی کـه تعداد زیادی از مردم هم عصر ایشان و هم چنین قاتلین حضرتش یا فراموش یا بـه عمد درباره آن تجاهل کردند. این درود و درود، امام حسین«ع» را بعنوان وارث تمامی ویژگی‌ها و صفت‌هاي جد و پدر و مادرش معرفی می کند. درود و عرض ارادتی کـه برای شیعه آغاز سلوک اسـت. یعنی تسلیم امر امام و رهسپار راه خدا شدن.

تکریم یاران و دوستان امام

بعد از درود و عرض ادب بـه ساحت مقدس امام، بـه اصحاب و یاران و دوستان امام بعنوان ارواح پاکی کـه فانی در وجود امام شده اند، درود و درود فرستاده و از ایشان با زبان تکریم و محبت یاد می شود : «درود بر تـو اي ابا عبد ا… و بر ارواح پاکی کـه فانی در وجود تـو شدند.» از این منظر کـه این ارواح پاک بـه مقام رفیع یقین دست یافته بودند.

زمانی کـه در دفاع از امامشان در برابر هجوم دشمن لحظه اي تردید بخود راه ندادند و سخاوتمندانه با شوقی وصف ناپذیر بـه سمت کارزار و قتلگاه خود شتافتند و نقش انسانی خودرا درنهایت زیبایی در صحنه بی نظیر عاشورا بـه نمایش گذاشتند. آنان در قله رفیع معرفت، شعور و آگاهی، سبکبال و رها از بندهای تعلق و مصلحت اندیشی بودند و جسم خاکی خویش را سپر مولایشان ساختند.

مرور سرگذشت امام و اهل‌ بیت

زیارت عاشورا ستم‌هایي راکه بر شیعه وارد شده اسـت، با دو ضمیر «‌کُم‌» و «‌ک‌» برشمرده اسـت؛ مرجع ضمیر «‌کُم‌» اهل بیت و مرجع ضمیر «‌ک »، خود ابا عبدا… الحسین«ع» اسـت. عبارت «‌اُمَّةً اَسَّسَتْ اَساسَ الظُلمِ وَ الجُورِ عَلَیکمْ اَهْلِ البَیتِ »، «‌اُمَّةً دَفَعَتْکمْ عَنْ مَقامِکمْ و اَزالَتْکمْ عَنْ مَراتِبِکمُ الَّتی رَتَّبَکمُ اللَهُ فیها »، «‌المُمهِدِینَ لَهُمْ بِا لتَمکین مِنْ قِتالِکمْ‌» کـه در ابتدای زیارت آمده و «‌النّاصِبینَ لَکمُ الْحَرْبَ‌» کـه در اواسط زیارت آمده و ترجمه پارسی آنها عبارتند:

«‌از مردمی کـه ستم و جور بشما اهل بیت را پایه‌گذاری کردند، مردمی کـه شـما را از منصب تان دور کردند و از مدارجی کـه خداوند برای شـما مقرر کرده بود محرومتان کردند»، «‌مردمی کـه با شـما جنگیدند و شـما را کشتند و مردمی کـه از امرای ستم و جور برای جنگ با شـما اطاعت کردند‌» و عبارت «‌بر پا کنندگان جنگ با شـما‌» یادآور برخورد ظالمانه با اهل بیت رسول خداست.

لعن

در زیارت عاشورا طیف مقابل امامت کـه از در تخاصم و جنگ با امامان و حکومت آنان درآمده، لعن شده‌اند. زیارت عاشورا، بنی امیه، آل زیاد و آل مروان را بعنوان گروه‌هاي ستمگر و عبیدا… بن زیاد، عمر بن سعد و شمر را بعنوان اشخاص ستمگر نام برده اسـت. ویژگی مشترک این افراد و گروه‌ها، ستم آنان بـه اهل بیت و جنگ و دشمنی با اهل بیت بوده اسـت.

در جای جای زیارت عاشورا اینبخش از امت لعن شده، از آنان برائت اکید جسته شده اسـت و حتی در دو فراز پایانی زیارت، این لعن بـه تمامی کسانی کـه در طور تاریخ در حق محمد«ص» و آل محمد«ع» ستم کرده‌اند و میکنند تعمیم یافته اسـت. هدف از این لعن‌ها این اسـت کـه مسلمانان باید بـه پیروی از خداوند، از طیف ستمگر در حق پیامبر و خاندانش«ع» و دوستداران انها برائت بجویند و مسیر خودرا با خط محمد«ص» و آل محمد هماهنگ کنند.

مهدویت و خون خواهی

در دو فراز زیارت عاشورا از خدا خواسته شده کـه خون خواهی امام حسین رابه زعامت امام منصور از اهل بیت محمد«ص» یا امام هدایت گری کـه ناطق بـه حق اسـت روزی گرداند و این الفاظ، ظهور حضرت امام مهدی «عج» و خون خواهی توسط ایشان را می رساند و بـه اصل مهدویت اشاره میکند کـه زیربنای فکری شیعیان در زمان انتظار را تشکیل می دهد.

دعا

دعای مهمی در زیارت عاشورا آمده اسـت بـه این مضمون کـه «‌اللهم اَجْعَلْ مَحیای مَحیا محمدٍ و آل مُحمد وَ مَماتی مَماتَ مُحمدٍ وَ آل مُحمدٍ‌»؛ «‌خدایا مرا زنده بدار بـه آیین محمد و آل محمد و مرگم رابه آیین آنان بمیران‌». مفهومی کـه دراین دعا ذکر شده حکایت از نوعی علاقه بـه دست یابی بـه سعادت دنیوی و اخروی اسـت کـه فقط در سایه دوستی با ائمه‌اطهار اتفاق میوفتد و آخرین عبارت زیارت عاشورا:

«‌ثَبِّتْ لي قَدَمَ صِدْقٍ عِنْدَک مَعَ الْحُسَینِ وَ اَصْحابِ الْحُسَینِ الَّذینَ بَذَلُوا مُهَجَهُمْ دُونَ الْحُسَینِ علیه‌السلام‌»، تقاضای ثبات قدم در راه امام حسین و یارانش از خداوند اسـت. در آداب و فضیلت خواندن زیارت عاشورا، بایدها و نبایدها و روایت‌هاي تعداد زیادی از بزرگان دین نقل شده‌اسـت. اگر چـه اصل و اساس این زیارت برای عرض ارادت و محبت بـه امام حسین«ع» اسـت اما خواندن آن، کیفیت و آدابی دارد و متوجه زندگی دنیوی و اخروی میکند.

آداب خواندن زیارت‌ عاشورا

زیارت عاشورا را میتوان بـه دو شکل خواند: اول خواندن زیارت معروفه عاشورا بـه شکل کامل کـه در آن تمام درود‌ها و لعن‌ها 100 مرتبه تکرار شود و دوم، زیارت غیر معروفه عاشورا کـه نیازی بـه تکرار لعن‌ها و درود‌ها در آن نیست. حرف نزدن هنگام زیارت عاشورا، ادای صحیح عبارات و خواندن این ذکر پس از نمازصبح و قبل از طلوع آفتاب کـه بهترین وقتِ قرائت آن اسـت، از دیگر ملزومات این زیارت اسـت.

پس از خواندن زیارت عاشورا مستحب اسـت دو رکعت نماز بـه نیت زیارت حضرت اباعبدا… خوانده و هدیه شود. هم چنین خواندن دعای وارث و علقمه نیز پس از زیارت‌عاشورا سفارش شده‌اسـت. یکی از راه‌هاي استجابت دعا، گرفتن چله برای زیارت عاشوراست کـه در کلام عالمان دین بر آن تاکید شده‌ و براساس روایات، اگر کسی از ابتدای ماه محرم تا روز اربعین بر خواندن این زیارت مداومت ورزد حاجت روا خواهد شد.

در پایان، یادآوری می کنم یکی از مهم ترین نکات در بـه جا آوردن هر عملی، نیت اسـت و توصیه میشود همه ی آداب دینی از جمله زیارت‌عاشورا با حضور قلب و بصیرت بـه جا آورده‌شود تا اثربخش باشد. خواندن زیارت عاشورا با رعایت آداب آن در حکم زیارت امام حسین«ع» اسـت، زیرا در زیارت فاصله ملاک نیست بلکه همراهی قلبی اسـت کـه اهمیت دارد.

برکات انس با زیارت‌ عاشورا

برپایی سوگواری‌هاي حسینی و خواندن زیارت عاشورا، آثار و برکات بسیاری بـه همراه دارد. ممکن اسـت آثار معنوی این زیارت را نتوانیم بـه چشم ببینیم اما در حقیقت وجود دارند و نورانیت رابه زندگی مـا هدیه می کنند. علاوه بر این برکات معنوی، زیارت عاشورا، بـه ویژه اگر بـه صورت جمعی خوانده شود، باعث ایجاد پیوند قلبی بین شیعیان و محبت بـه پیشوایان دینی مـا می شود و احیا کننده مکتب آنان اسـت.

یکی از سیره هاي معصومان، برگزاری مجالس وعظ و سوگواری بـه‌یاد سالار شهیدان بوده‌اسـت و امام صادق «ع» این مجالس را احیا کننده امامت و ولایت میدانستند. مهم ترین پیام واقعه عاشورا ستم ستیزی اسـت بنابر این خواندن جمعی این زیارت در بین مسلمانان، نوعی همبستگی و شجاعت برای روبرو شدن با ستم ستمگر و همراهی و همدلی با مظلومان بـه وجود می‌آورد.

زیارت عاشورا قلب‌ها را زنده میکند و نوعی تولد دوباره اسـت. وقتی دل‌هاي مسلمانان زنده شود، راه و رسم عشق ورزیدن را می‌آموزند و الفت و مهربانی در جامعه گسترش مییابد. این برکات حداقل‌هایي اسـت کـه زیارت عاشورا در بر دارد. بـه استناد کلام تعداد زیادی از بزرگان دین، خواندن زیارت عاشورا با رعایت آداب آن، هر حاجتی راکه در محضر خداوند بـه صلاح باشد، برآورده میکند.

نوشته معروف ترین رسم های عزاداری ماه محرم در ایران + عکس اولین بار در سایت تفریحی و سرگرمی پارس ناز. پدیدار شد.

CopyRight Original Article منبع اصلی و رعایت قانون کپی رایت